адамның қанайналым жүйесі бұл сүйек кемігінен, перифериялық қаннан, көкбауырдан, лимфа түйіндерінен және бауырдан тұратын ағзаның функционалды жүйесі.

перифериялық қан-бозғылт сары плазмадан және онда тоқтатылған жасушалардан – қызыл қан клеткаларынан (эритроциттерден), ақ қан клеткаларынан (лейкоциттерден) және қан тақталарынан (тромбоциттерден) тұратын қызыл сұйықтық.

адамда қан мөлшері дене салмағының бір кг үшін орта есеппен 70 мл құрайды.

қан көлемінің жартысынан көбі (55%) плазмаға – құрамында ақуыздар, тұздар, гормондар, органикалық қышқылдар және басқа заттар бар сұйықтыққа келеді. Қан жолымен ағып жатқан Плазма миллиардтаған жасушаларды тасымалдайды, олардың кейбіреулері түссіз, ал басқалары қанға қызыл түс береді.

нысанды элементтер (жасушалар) қан көлемінің шамамен 45% - ын құрайды.

қанның айналымдағы формалық элементтерінің басым көпшілігін эритроциттер құрайды. Эритроциттердің негізгі міндеті - оттегін өкпеден дененің басқа жасушаларына беру. Ішінде эритроциттер ақуыз плазмасымен және гемоглобинмен толтырылған-маңызды жасуша ақуызы. Гемоглобин өкпеден қанға кіретін ауаның оттегін байланыстырады. Бұл нәзік қан тамырларының, қосылғанда, басқа жасушалары дене, оттегі отщепляется жылғы гемоглобин ала отырып, айырбас углекислоту – өнім тіршілік жасушалар. Өкпе тамырларында гемоглобин көмірқышқыл газын босатып, оттегін қайтадан қосады.

қандағы жасушалар саны бойынша келесі-қан плиталары немесе тромбоциттер. Олар сүйек кемігінде қалыптасады. Тромбоциттер дөңгелек немесе сопақша пішінді, жасушада ядро жоқ. Қан кету кезінде олар кесілген немесе жарылған жерде зақымдалған ыдыстың ішкі бетіне бекітіледі. Қан плазмасының коагуляциясы кезінде арнайы жіптер пайда болады

талшықты ақуыз, олар тромбоциттермен бірге зақымдануды бітеп, қан кетуді тоқтататын тығыз тромбты – тромбты құрайды. Қандағы тромбоциттер саны азайған кезде, қан баяу коагуляцияланады және ұзақ қан кетеді.

құрамында ядросы бар ақ қан жасушалары – лейкоциттер саны бойынша қанның нысанды элементтерінің үшінші популяциясын құрайды.

нақты түйіршіктердің немесе дәндердің болуымен түйіршікті лейкоциттер бөлінеді: нейтрофилдер, эозинофилдер, базофилдер және түйіршікті емес лейкоциттер: лимфоциттер және моноциттер. Лимфоциттер, ең алдымен, барлық ақ қан клеткаларының 50 – 70% құрайтын нейтрофилдер қабыну процестерінде, бактериялар мен сырттан енетін бөгде заттардың сіңуі мен жойылуында маңызды рөл атқарады.

қан - бұл, ең алдымен, адам ағзасындағы әртүрлі заттардың тасымалдануын жүзеге асыратын орта. Ол тыныс алу газдарын – оттегі мен көмірқышқыл газын физикалық еріген және химиялық байланысқан күйде тасымалдайды. Оттегі өкпеден оны тұтынатын тіндерге, ал көмірқышқыл газы тіндерден өкпеге өтеді.

қан сонымен бірге қоректік заттарды олар сіңірілетін немесе сақталатын органдардан оларды тұтыну орнына жеткізеді; Бұл жерде метаболизм өнімдері (метаболиттер) пайда болады, олар шығаратын органдарға немесе оларды одан әрі пайдалану мүмкін құрылымдарға тасымалданады. Қан организмде пайда болатын гормондарды, дәрумендер мен ферменттерді тасымалдайды. Бұл заттар қанға олар өндірілетін немесе сақталатын органдардан түседі, тамыр арнасында таратылады және мақсатты органдарға жеткізіледі.

өзінің негізгі құрамдас бөлігі – судың жоғары жылу сыйымдылығының арқасында қан зат алмасу процесінде түзілетін жылудың бөлінуін және оның өкпе, тыныс алу жолдары және тері беті арқылы сыртқы ортаға шығуын қамтамасыз етеді.

айналымдағы қанның құрамы мен физикалық қасиеттерін белгілі бір органдар үнемі бақылап отырады және қажеттілігіне қарай ішкі ортаның (гомеостаздың) тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында түзетіледі.

қанның маңызды функциясы оның қан кетуді тоқтатуға қатысуы болып табылады. Бұл функция қанның кішкентай зақымдалған тамырлардың люменін жабу және коагуляция қабілетіне байланысты.

дені сау адамда ұсақ тамырлардан қан кету олар жараланған кезде 1-3 минут ішінде тоқтатылады.

осылайша, жаңа алынған қанның функционалдық белсенділігі оның компоненттері функцияларының бірігуінен құралады. Тиісінше, қанның келесі негізгі функциялары бөлінеді: